مقدمه و ضرورت اجرای طرح عظیم «کلاس شهر»
مهارت‌های شهروندی به انواع مختلف اجتماعی، اخلاقی، فرهنگی و… تقسیم می‌شوند. امروزه توجه به مفهوم مهارت شهروندی و روش‌های ارتقاء آن در جهت بهبود توسعه‌ی اجتماعی، به‌عنوان یکی از اولویت‌های اساسی طراحان و برنامه‌ریزان شهری در زیرشاخه‌ی حقوق شهروندی تبدیل شده است. به‌طور کلّی، شرط اساسی شکوفایی و بالندگی هر جامعه، در توسعه‌ی سرمایه‌های انسانی و تربیت آن‌ها نهفته است. آموزش، به‌ویژه آموزش شهروندی عامل اساسی در ارتقاء فرآیندهای توسعه به شمار می‌رود.
برای ایجاد توسعه در یک جامعه وجود ارزش‌هایی لازم و ضروری است و با وجود این ارزش‌ها، انگیزه‌های فردی انسان‌ها باعث ایجاد تغییر و رشد در خود و جامعه می‌شود و قابلیت‌های آن‌ها را شکوفا می‌سازد؛ این مسئله در صورتی اتفاق می‌افتد که ارزش‌های حاکم بر جامعه، مثبت و مؤثر باشند و انگیزه‌ی افراد برای دنیای امروزی که هر لحظه در حال تغییر است را تقویت نمایند.
امروزه تربیت شهروندان خوب، یکی از مهم‌ترین وظایف نظام‌های رسمی آموزشوپرورش در کشورها است. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه، مسئولان تعلیموتربیت با تدوین برنامه‌های آموزشی متنوع، تربیت شهروندی مناسب را در صدر اقدامات و فعالیت‌های خود قرار داده‌اند. شاید بتوان گفت درحال‌حاضر، تمامی کشورها این نگرانی را دارند که چگونه نسل جدید خود را، به‌عنوان یک شهروند مفید، آماده کنند و روش‌های مشارکت فعال در زندگی اجتماعی را به آنان بیاموزند.
تربیت شهروندی، مفهومی چندبعدی دارد که مفاهیم اخلاقی، زیست‌محیطی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را دربرمی‌گیرد. درواقع آموزش شهروندی، آماده‌سازی کودکان، نوجوانان و جوانان برای پذیرش نقش‌ها و مسئولیت‌هایشان به‌عنوان یک شهروند است. به‌کارگیری آموزش غیررسمی شهروندی در میان دانش‌آموزان دوره‌ی ابتدایی و والدین آن‌ها، می‌تواند موانع موقعیتی را به‌دلیل انگیزه‌ی فردی یادگیرنده و موانع سازمانی را به‌دلیل به‌کارگیری از امکانات موجود جهت آموزش غیررسمی کنترل نماید؛ و همین امر تلاشی مضاعف در جهت ارتقاء دانش شهروندان خواهد بود.
مدارس ابتدایی، پتانسیل بالایی از نظر برگزاری دوره‌های آموزشی شهروندی به شیوة غیررسمی (غیر درسی) و رسمی دارند. مهارت‌های ارتباطی که ضامن پیشرفت و بقای روابط انسانی و موفقیت شغلی و اجتماعی افراد در بزرگسالی است، در بین دانش‌آموزان و به‌خصوص دانش‌آموزان دوره‌ی ابتدایی بسیار ضعیف است؛ زیرا دانش و آگاهی اولیه برای دستیابی به عملکرد مناسب در دانش‌آموزان، والدین و حتی معلمان و مربیان مدرسه وجود ندارد و به آن‌ها آموزش‌های لازم در این زمینه داده نشده است.
امروزه نهادینه‌شدن مفهوم شهروندی و بالارفتن آگاهی شهروندان در زمینه‌ی حقوق و تکالیف شهروندی می‌تواند راهگشای مشکلاتی باشد که حکومت‌ها و مدیران شهری طی سال‌ها و در پروژه‌های مختلف نتوانسته‌اند راه‌حلی برای آن‌ها پیدا کنند. آگاهی از حقوق و تکالیف شهری، در درجه‌ی اول باعث می‌شود که فرد، وظایف و تکالیف خود را بشناسد و آن‌ها را به‌نحو احسن انجام دهد. با ارتقاء آگاهی در جامعه، میزان مشارکت افزایش می‌یابد و موجب می‌شود تا فرد، در بطن برنامه‌های شهری قرار گیرد و با مسائل شهری آشنا شود؛ درنتیجه، نوعی حس تعلق مکان و دلسوزی در فرد ایجاد می‌شود و در چنین شرایطی، خود را بخشی از جامعه می‌پندارد و منافعش را از منافع جامعه جدا نمی‌داند.
بنابراین باتوجه‌به ضرورت‌های بیان‌شده واهمیت فوق‌العاده‌ی آموزش شهروندی به دانش‌آموزان دوره ابتدایی و والدین و معلمان آن‌ها و در راستای سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری و راهکارهای سند تحول بنیادین آموزشوپرورش مبنی بر سیاست چندتألیفی در کتاب‌های درسی، افزایش مسئولیت‌پذیری مشارکت اجتماعی و مهارت‌های مورد نیاز جامعه از طریق نظام تعلیموتربیت رسمی کشور در جهت نیل به اهداف کلان این سند و همچنین به‌منظور توسعه‌ی فرهنگ شهروندی (آداب و آیین زندگی متعالی، بهداشتی و زیست‌محیطی) افزایش کارایی در نظام تعلیموتربیت رسمی و عمومی و بهسازی در نظام برنامه‌ریزی آموزشی، با برگزاری اتاق‌های فکر متعدد با حضور کارشناسان مجرب از سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان و اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان؛ طرح بزرگ «کلاس شهر» به شرح ذیل و به‌صورت گام‌به‌گام برنامه‌ریزی و اجرا گردید:
گام اول: بیان مسئله و تدوین برنامه عملیاتی
1- طرح مسئله، تبیین، برنامه‌ریزی و تدوین براساس اسناد بالادستی مثل سند «تحول بنیادین» آموزشوپرورش و سند «شهروند فرهنگی» سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان
2- جلسات توجیهی با مدیریت شهری و اداره کل آموزشوپرورش
3- همگرایی و هم‌افزایی در حوزه‌ی مدیریت شهری شامل سازمان فرهنگی و اداره کل آموزشوپرورش
4- امضاء تفاهم‌نامه همکاری بین کمیسیون اجتماعی و محیط‌زیست شورای اسلامی شهر و سازمان فرهنگی با اداره کل آموزشوپرورش استان و تشکیل کمیته‌ی نظارتی متشکل از دو حوزه‌ی مدیریت شهری
5- تدوین برنامه‌ی عملیاتی
گام دوم: تدوین برنامه محتوایی و تبیین ضرورت اجرای طرح
1- تشکیل کمیته‌ی محتوایی و تدوین برنامه‌ی محتوایی
2- تدوین محتوا شامل:
- کتاب کار آموزش مفاهیم شهروندی مبتنی بر دروس پایه‌ی اول ابتدایی ویژه «دانش‌آموزان»؛
- کتاب کار آموزش مفاهیم شهروندی مبتنی بر دروس پایه‌ی اول ابتدایی ویژه «معلمان» کلاس اول؛
- کتاب کار آموزش مفاهیم شهروندی مبتنی بر دروس پایه‌ی اول ابتدایی ویژه «اولیاء دانش‌آموزان»؛ و
- اخذ مجوزهای لازم و تایید دفتر تألیف کتب درسی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزشوپرورش برای هر سه کتاب فوق‌الذکر
- تبیین و معرفی طرح کلاس شهر ویژه مربیان، مدیران و اولیاء و آموزش آنان براساس فصول دروس کتاب کلاس شهر
گام سوم: اجرای طرح و بررسی میزان اثربخشی
اجرای آزمایشی طرح در 43 مدرسه شامل:
- آموزش‌های مستقیم و رسمی با کتاب کار توسط معلمان
- آموزش‌های غیرمستقیم و خلاق شامل کارگاه‌ها، نمایش و اجرای برنامه‌های شاد و متنوع بر پایه‌ی مفاهیم کتاب کلاس شهر
- اجرای مسابقات فرهنگی هنری
- فعال شدن تیم ارزیاب و تدوین کتاب جهت بررسی اثربخشی آموزش‌های کلاس شهر در مدارس پایلوت طرح (43 مدرسه)
گام چهارم: بسط و گسترش طرح
درخواست اداره کل آموزشوپرورش از سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری جهت تألیف کتاب «سبک زندگی و آداب شهروندی»؛ ویژه دانش‌آموزان پایه‌ی ششم ابتدایی
- تألیف کتاب مذکور و اخذ مجوزهای لازم و تایید دفتر تألیف کتب درسی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی وزارت آموزشوپرورش
- تولید محتواهای الکترونیکی مفاهیم شهروندی شامل: انیمیشن، موشن گرافیک، فیلم آموزشی و…
گام پنجم: اجرای رسمی و تثبیت طرح
1- اخذ مجوز چاپ کتاب‌های کلاس اول و ششم از شورای اسلامی شهر و چاپ کتاب‌ها توسط شهرداری
2- راه‌اندازی کانال کلاس شهر با محتواهای آموزش فرهنگ شهروندی در پلتفرم شاد
3- تحویل کتاب‌های کلاس شهر به اداره کل آموزشوپرورش استان
4- آغاز رسمی اجرای طرح کلاس شهر در مدارس (سال تحصیلی 1401-1400) در تاریخ یکم دی‌ماه 1400
